Do góry

Upadłość konsumencka – krok po kroku

22.06.2023 | Prawo w rodzinie

ogloszenie upadlosci konsumenckiej

Coraz większą popularnością jako sposób na walkę z długami, staje się ogłoszenie tzw. upadłości konsumenckiej, czyli profesjonalnie mówiąc – chodzi tutaj o upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Z roku na rok zwiększa się ilość ogłoszonych upadłości konsumenckich, a to za sprawą zrewolucjonizowania przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej, gdyż celem ustawodawcy było umożliwienie jak najszerszej grupie osób zmagających się z długami w przejściu tej procedury i ich rzeczywistym oddłużeniu. Poniżej wyjaśniamy, kto może ogłosić upadłość konsumencką, w jaki sposób należy złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, oraz co powinien on zawierać, jak i również jakie są najważniejsze skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej.

Spis treści:

Zdolność upadłościowa i właściwość sądu w upadłości konsumenckiej

Zdolność upadłościowa wiąże się oczywiście z możnością wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Jest to zatem przesłanka warunkująca wszczęcie postępowania. Jak wskazuje sama nazwa omawianej instytucji, zdolność upadłościową do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej posiadają więc osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej. Wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie można zatem złożyć, jeśli prowadzi się jednoosobową działalność gospodarczą, jest się wspólnikiem w spółce cywilnej czy wspólnikiem w spółce partnerskiej, jak i również w przypadku bycia wspólnikiem osobowej spółki handlowej ponoszącym odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku - prawo upadłościowe, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Przez pojęcie niewypłacalności rozumie się z kolei stan, w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ustawodawca w art. 11 ustawy prawo upadłościowe, wprowadza domniemanie, zgodnie z którym utrata zdolności ma miejsce przy opóźnieniach w płatnościach, które przekraczają 3 miesiące. Co istotne, obowiązuje przepisy nie wskazują minimalnej kwoty zadłużenia, którą trzeba posiadać aby skorzystać z tej instytucji oddłużeniowej jak i również minimalnej ilości wierzycieli. Dłużnik może posiadać zatem tylko jednego wierzyciela i jak najbardziej będzie mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Bez znaczenia pozostają również źródła zaciągniętych zobowiązań (kredyty, pożyczki, zaległości podatkowej, długi za mieszkanie), ważne jest aby zobowiązania miały jednak charakter pieniężny.

Należy również mieć na uwadze, że złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej możliwe jest także, jeśli długi wnioskodawcy powstały, w całości bądź w części, w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sądem właściwym do rozpoznawania spraw o ogłoszenie upadłości konsumenckiej są zawsze Sądy Rejonowe, a konkretniej wydziały gospodarcze zajmujące się sprawami upadłościowymi, gdyż nie każdy Sąd Rejonowy, który posiada wydział gospodarczy, jest jednocześnie sądem upadłościowym. Aktualnie wnioski o ogłoszenie upadłości konsumenckiej można składać do Sądów Rejonowych w następujących miastach: Wrocław, Jelenia Góra, Wałbrzych, Legnica, Bydgoszcz, Toruń, Lublin, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Koszalin, Szczecin, Poznań, Kalisz, Elbląg, Olsztyn, Kielce, Kraków, Bielsko Biała, Gliwice, Katowice, Częstochowa, Rzeszów, Białystok, Gdańsk, Opole, Radom, Warszawa, Łódź, Płock, Piotrków Trybunalski.

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej złożyć należy w sądzie właściwym dla głównego ośrodka podstawowej działalności dłużnika. Miejscem tym, w przypadku upadłości konsumenckiej, jest miejsce zwykłego pobytu dłużnika, a zatem miejscowość związana z głównym ośrodkiem życiowym dłużnika. Trzeba pamiętać, że nie zawsze miejsce zwykłego pobytu tożsame będzie z miejscem zameldowania. W przypadku wniesienia wniosku do niewłaściwego sądu, sąd ten przekaże wniosek właściwemu sądowi, o czym zawiadomi dłużnika. Zatem nawet jeśli w wyborze właściwego sądu nastąpi pomyłka, to wniosek ten trafi do odpowiedniego miejsca celem jego rozpoznania.

Jak przygotować wniosek ogłoszenie upadłości konsumenckiej – elementy formalne i droga złożenia

Od dnia 1 grudnia 2021 roku funkcjonuje Krajowy Rejestr Zadłużonych. Ustawodawca tworząc ten portal miał na celu przeniesienie całego postępowania upadłościowego do elektronicznego systemu. Tym samym, wszystkie wnioski i pisma składane w toku postępowania upadłościowo co do zasady należy składać właśnie za pośrednictwem tego systemu, co wymaga wcześniejszego założenia konta w portalu Krajowego Rejestru Zadłużonych. Istotne jednak, że dla osób wykluczonych cyfrowo nadal możliwa pozostaje opcja złożenia wniosku w formie papierowej, pod warunkiem jednak, że wniosek nie jest składany przez profesjonalnego pełnomocnika. W takiej sytuacji jak wskazuje praktyka, pracownik Sądu wprowadza dane wpisane w pisemnym formularzu w system, co jednak znacząco może wydłużyć postępowanie. Rekomendowane jest zatem składanie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej za pośrednictwem systemu Krajowego Rejestru Zadłużonych.

Jeśli chodzi o elementy formalne wniosku, to należy przedstawić następująco:

  • imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL - inne dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;
  • NIP dłużnika, jeżeli dłużnik miał taki numer w ciągu ostatnich dziesięciu lat przed dniem złożenia wniosku;
  • wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika;
  • wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie;
  • aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników;
  • spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty;
  • spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności (wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania);
  • listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych;
  • informację o osiągniętych przychodach oraz o kosztach poniesionych na swoje utrzymanie oraz osób pozostających na utrzymaniu dłużnika, w ostatnich sześciu miesiącach przed dniem złożenia wniosku;
  • informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były nieruchomości, akcje lub udziały w spółkach;
  • informację o czynnościach prawnych dokonanych przez dłużnika w ostatnich dwunastu miesiącach przed dniem złożenia wniosku, których przedmiotem były ruchomości, wierzytelności lub inne prawa, których wartość przekracza 10 000 zł;
  • oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku.

Opłata sądowa od wniosku wynosi 30,00 zł. W przypadku składania wniosku przez profesjonalnego pełnomocnika, czyli radcę prawnego lub adwokata, dodatkowo uiścić należy opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

Jak wspomniano już wcześniej, w przypadku posiadania długów pochodzących z prowadzonej działalności gospodarczej, przed złożeniem wniosku, należy zamknąć firmę i złożyć wniosek o wykreślenie z CEIDG. Na dzień składania wniosku osoba taka powinna mieć bowiem status konsumenta, czyli nie może prowadzić działalności gospodarczej. W praktyce możliwe jest więc złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej już następnego dnia po wyrejestrowaniu i ostatecznym zamknięciu prowadzonej dotychczas działalności.

Do wniosku dłużnik powinien załączyć oczywiście dokumenty potwierdzające stan zadłużenia (wyroki sądów; umowy pożyczek lub kredytów; pisma od komorników sądowych; wezwania do zapłaty; faktury VAT itp.), sytuację majątkową wnioskodawcy (przykładowo umowa o pracę bądź zaświadczenie od pracodawcy o uzyskiwanych dochodach).

We wniosku należy również uzasadnić przyczyny wystąpienia stanu niewypłacalności. Powinno się również wykazać, że niewypłacalność nie powstała wskutek umyślności lub rażącego niedbalstwa, a także nie została ono celowo spowodowana przez dłużnika. Co prawda na gruncie obowiązujących przepisów, sąd rozpoznający wniosek nie bada już czy oraz w jakim zakresie dłużnik wpłynął na powstanie stanu niewypłacalności, jednakże ma to istotne znaczenie na późniejszym etapie postępowania upadłościowego. Warto zatem już w samym wniosku o ogłoszenie upadłości precyzyjnie opisać przyczyny powstania stanu niewypłacalności i wykazać brak umyślności, rażącego niedbalstwa czy celowości spowodowania takiej sytuacji przez dłużnika.

Proszę pamiętać również, że każdy sąd upadłościowy ma własną praktykę wypełnienia i wskazywania informacji we wniosku o ogłoszenie upadłości. Możliwa jest zatem sytuacja, w której wnioskodawca zostanie wezwany do uzupełnienia wniosku, czy to w postaci doprecyzowania pewnych informacji czy przedłożenia określonych dokumentów.

Nie ma również w powszechnie obowiązujących przepisach terminu, w którym sąd upadłościowy powinien rozpoznać wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Rozpoznanie wniosku może nastąpić nawet po 2 tygodniach, jak i również po kilku miesiącach, na to wszystko składa się ilość wniosków złożonych w danym sądzie czy liczba pracowników. Niewątpliwie prawidłowe wypełnienie wniosku, a co za tym idzie, brak wyzwania przez sąd upadłościowy do przedłożenia wymaganych dokumentów czy tez wskazania innych informacji, ma wpływ na termin rozpatrzenia wniosku. Z tego też względu warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o to, aby do sądu upadłościowego został złożony kompletny wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej i jej skutki

Rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości następuje zasadniczo na posiedzeniu niejawnym. Sąd upadłościowy wydaje w tym przedmiocie stosowne postanowienie, w którym znajdują się między innymi takie informacje jak: dane upadłego, wezwanie wierzycieli do zgłaszania swoich wierzytelności czy wyznaczenie syndyka.

O ogłoszeniu upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej obwieszcza się ponadto w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

Istotną rolę w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej odgrywa syndyk. W wielu przypadkach to właśnie od niego dłużnik dowie się, że wydano już postanowienie o ogłoszeniu jego upadłości, gdyż syndyk otrzymuje taką informację niezwłocznie od sądu upadłościowego.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej pociąga za sobą szereg konsekwencji. Poniżej przedstawiono najważniejsze z nich:

  • Upadły traci prawo do zarządzania i rozporządzania swoim majątkiem, bowiem z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej to syndyk zaczyna sprawować zarząd nad majątkiem upadłego. Oznacza to, że posiadany przez upadłego majątek i inne ruchomości czy nieruchomości wchodzą w skład masy upadłościowej, w tym również odpowiednia część wynagrodzenia upadłego. W konsekwencji, upadły nie może rozporządzać swoim mieniem, np. sprzedać samochodu czy mieszkania, gdyż takie czynności będą nieważne. Upadły zachowuje uprawnienie do zawierania umów dotyczących spraw życia codziennego, przykładowo zakup żywności czy leków.
  • Upadły nie może zawierać umów, które zwiększałyby jego zadłużenie.
  • Jeżeli upadły pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska, to z chwilą ogłoszenia upadłości powstaje między małżonkami przymusowa rozdzielność majątkowa, a cały majątek wspólny staje się częścią masy upadłościowej. Drugi współmałżonek może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym w postępowaniu upadłościowym zgłaszając syndykowi swoją wierzytelność.
  • Czynności prawne takie jak zawarcie umowy sprzedaży czy umowy darowizny, podjęte przez upadłego w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o upadłość konsumencką pozostają bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.
  • Wszystkie zobowiązania pieniężne upadłego, których termin płatności świadczenia jeszcze nie nastąpił, stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości (przykładowo mowa tu o wszystkich ratalnych zobowiązaniach, w chwili ogłoszenia upadłości pozostała do spłaty kwota staje się w całości wymagalna).
  • Postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulegają zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości, natomiast po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości ulegają umorzeniu. Po dniu ogłoszenia upadłości co do zasady niedopuszczalne jest skierowanie egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości.
  • Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.

Jeśli chodzi o przebieg postępowania po ogłoszeniu upadłości to może się on różnić w zależności od okoliczności faktycznych konkretnego przypadku. Syndyk w pierwszej kolejności dokonuje ustalenia właściwego kształtu listy wierzytelności, zatem to po stronie wierzycieli leży powinność zgłoszenia swojej wierzytelności i jej wykazania. Syndyk oczywiście zawiadamia o ogłoszonej upadłości znanych mu wierzycieli upadłego jak i komorników sądowych, co do których posiada wiedzę, że prowadzą przeciwko upadłemu postępowanie egzekucyjne.

Syndyk przez cały okres trwania postępowania upadłościowego gromadzi w masie upadłości środki pieniężne, które następnie może przekazać na pokrycie kosztów postępowania bądź rozdzieli je wobec wierzycieli. Uprawniony jest on również do podjęcia działań likwidacyjnych majątku upadłego.

Jeśli dłużnik jest właścicielem nieruchomości, nieruchomość ta również wchodzi w skład masy upadłości, a syndyk jest uprawniony do jej sprzedaży, celem spłaty zadłużenia. Co istotne, z sumy uzyskanej ze sprzedaży mieszkania wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy. Wysokość wyżej wskazanej kwoty określa sędzia-komisarz, który bierze pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży mieszkania oraz opinię syndyka.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej i zakończenie postępowania.

Jeśli chodzi o możliwości zakończenia postępowania upadłościowego to jest ich kilka. Sąd upadłościowy może ustalić plan spłaty wierzycieli, umorzyć zobowiązania bez ustalania planu spłaty wierzycieli czy też warunkowo umorzyć plan spłaty wierzycieli z uwagi na okresową niezdolność dłużnika do realizacji spłat. Należy mieć bowiem na uwadze, że głównym celem postępowania upadłościowego w przypadku konsumentów jest oddłużenie upadłego, jak i również możliwie wysokie zaspokojenie wierzycieli.

Co się tyczy planu spłaty, to jego projekt przedkłada syndyk sądowi upadłościowemu, aczkolwiek sąd nie jest związany stanowiskiem syndyka jak i upadłego, może zatem samodzielnie dokonać ustaleń co do planu spłaty wierzycieli. Sąd bierze pod uwagę w szczególności takie czynniki jak możliwości zarobkowe upadłego, sytuację osobistą i życiową upadłego, wiek i stan zdrowia upadłego oraz koszty życia, jakie ponosi upadły. Plan spłaty w istocie jest harmonogramem spłaty zadłużenia. Okres spłaty nie może być dłuższy aniżeli 36 miesięcy. Jeżeli jednak sąd upadłościowy uzna, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy, może zaś trwać nawet do 84 miesięcy, czyli nawet 7 lat. Po zakończeniu realizacji planu spłaty przez upadłego, sąd upadłościowy wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umarza zobowiązania upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości, które nie zostały uprzednio spłacone w ramach planu spłaty bądź środków uzyskanych ze sprzedaży majątku upadłego.

W wyjątkowych przypadkach sąd upadłościowy może także odstąpić od ustalenia planu spłaty i umorzyć zobowiązania upadłego. Czynnikami usprawiedliwiającymi takie działanie może być sytuacja życiowa bądź majątkowa upadłego, która wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli.

Natomiast warunkowe umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli może mieć miejsce wówczas, gdy sąd upadłościowy stwierdzi, że niezdolność upadłego do dokonania jakichkolwiek spłat, w ramach planu spłaty wierzycieli, wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma trwałego charakteru. Sytuacja upadłego może zatem ulec poprawie, dlatego sąd upadłościowy umarza zobowiązania pod warunkiem, że w ciągu pięciu lat upadły lub któryś z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty, gdy przeszkoda w spłacie ustanie.

Podkreślić należy, że umorzeniu nie podlegają wszystkie długi. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie likwiduje długów wynikających między innymi z zobowiązań, których dłużnik nie ujawnił w czasie trwania postępowania upadłościowego; długów alimentacyjnych, długów wynikających z postępowania karnego (zadośćuczynienie, grzywna, obowiązek naprawienia szkody).

Upadłość konsumencka - podsumowanie.

Upadłość konsumencka to niewątpliwie korzystne rozwiązanie prawne, dzięki któremu dłużnik może uwolnić się od części długów, a nawet ich całości. Ogłosić upadłość konsumencką może zarówno osoba posiadająca majątek, jak i osoba, które w ogóle go nie posiada. Należy jednak mieć na uwadze szereg konsekwencji jakie wywołuje ogłoszenie upadłości, które zostały powyżej opisane. Decyzja o ogłoszeniu upadłości powinna być zatem dobrze przemyślana, a nadto zasadność złożenia takiego wniosku zależy od okoliczności faktycznych danego przypadku. Zwrócenie się o pomoc do adwokata bądź radcy prawnego na pewno umożliwi przeanalizowanie zasadności złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, wyjaśnienie wszelkich wątpliwości oraz uzyskanie niezbędnej pomocy w przejściu całej procedury począwszy od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości aż do prawomocnego zakończenia postępowania.

Autorzy

Sebastian Ciołczyk
Młodszy prawnik

  • obsługa prawna firm
  • ochrona danych osobowych.

Chcesz wiedzieć więcej o naszym zespole?

Sprawdź nasz zespół tutaj…

 

Czytaj też

Jak wygrać w sądzie z zarządcami parkingów – ATPark, WEIP, APCOA?

25.11.2024
Nasza kancelaria w ostatnim czasie miała przyjemność prowadzić sprawę z powództwa spółki będącej profesjonalnym zarządcą parkingów, w tym również takich znajdujących się w największych miastach w Polsce, w pobliżu powszechnie znanych miejsc. Coraz częściej zdarza się, że takie przedsiębiorstwa, z…

Uchylenie lub zmiana postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

30.09.2024
Postępowania w sprawach spadkowych znane są z tego, że mogą trwać przez wiele lat. Jednym z nich jest postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, które może być zwieńczone uzyskaniem postanowienia. W nim sąd spadku wskazuje, komu i na jakiej podstawie przypadł…

Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego w upadłości konsumenckiej

10.01.2024
W przypadku ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej (upadłość konsumencka), posiadany przez tę osobę majątek co do zasady wchodzi w skład masy upadłości. Jeśli zatem upadły posiada dom czy też lokal mieszkalny, stają się one częścią masy upadłości, nad którymi…