Jednym z filarów funkcjonowania Wspólnoty Europejskiej jest swobodny przepływ osób. Powszechna jest migracja ludzi związana z wykonywaniem pracy w różnych państwach Unii Europejskiej. Sytuacja ta wymusiła regulację unijną w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, opierającą się na dwóch rozporządzeniach unijnych, jednym podstawowym, a drugim wykonawczym.
Co do zasady koordynacja ta podlega dwóm zasadom. Po pierwsze jest to zasada podlegania ustawodawstwu państwa miejsca zamieszkania, a po drugie zasada jednego ustawodawstwa właściwego. Od powyższych zasad istnieją jednak wyjątki m.in. w przypadku delegowania pracowników do pracy w innym państwie członkowskim UE lub pracę jednocześnie lub na zmianę w dwóch różnych państwach. Pracownik, w razie delegowania i po spełnieniu odpowiednich warunków, będzie podlegał nadal ustawodawstwu państwa, w którym praca była dotychczas wykonywania i w którym jego pracodawca prowadzi normalną działalność.
Na tle wymienionych zasad i wskazanego wyjątku pojawiają się dwa problemy.
W tym przypadku znaczenie ma czas i charakter pracy wykonywanej w innym państwie członkowskim Jeśli ma ona charakter incydentalny i tymczasowy, a pracownik nadal pozostaje w stosunku pracy z pracodawcą macierzystym to stosujemy ustawodawstwo państwa , w którym praca była wykonywana przed delegowaniem?
Rozróżnienie tych dwóch pojęć, mimo dostrzegalnej różnicy ich desygnatów, nie zostało zastosowane
w przepisach rozporządzeń unijnych o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Przepisy te nie zawierają także na potrzeby ich stosowania definicji delegowania. Regulacje unijne nie uwzględniają zatem odmienności pomiędzy oddelegowaniem (z założenia na dłuższy czas) od krótkiej podróży służbowej (nawet jednodniowej). Rozstrzygnięcia nie przynoszą definicje występujące w innych aktach prawnych, czy to krajowych, czy unijnych.
Potwierdzeniem podlegania ustawodawstwu danego państwa jest wydawane przez upoważnioną do tego instytucję każdego państwa członkowskiego poświadczenie o podleganiu ustawodawstwu konkretnego państwa, tzw. zaświadczenie A1. W Polsce instytucją właściwą jest ZUS.
W razie delegowania pracownika, pracodawca – w miarę możliwości z wyprzedzeniem – informuje o tym ZUS, który wydaje dla takiego pracownika zaświadczenie A1. Do uzyskania zaświadczenia A1 dla pracownika delegowanego należy spełnić następujące warunki:
Na to pytanie niestety trzeba odpowiedzieć twierdząco. Zaświadczenie A1 należy uzyskać niezależnie od tego jak długa ma być podroż służbowa.
Aktualnie instytucje ubezpieczeniowe niektórych krajów UE (w tym ZUS) prowadzą wzmożone kontrole posiadania zaświadczeń A1 bez względu na długość czasu pracy za granicą. W przypadku braku takiego zaświadczenia, poszczególne kraje mogą żądać zapłaty składek do ich systemu, zgodnie z wyżej opisaną zasadą miejsca wykonywania pracy. Ponadto państwa nakładają wysokie kary zarówno na pracowników, jak i pracodawców w wysokości od kilku do kilkunastu tysięcy euro (np. Francja, Chorwacja). Istnieją jednak również kraje, które w praktyce wymagają takiego zaświadczenia dopiero w przypadku wykonywania pracy np. przez kilkanaście dni (Belgia, Holandia, Szwajcaria).
Praktyka polskich pracodawców pokazuje, że zaświadczenia A1 uzyskiwane są zwykle jedynie
w przypadku delegowania do pracy (dłuższego wyjazdu), a już nie na potrzeby podróży służbowej.
W tym miejscu należy zaznaczyć, iż w Polsce możliwe jest ubieganie się o wydanie tzw. retrospektywnego zaświadczenia A1, tj. za okres przeszły. Niemniej nie każdy kraj takie zaświadczenie zaakceptuje.
Podsumowując, nawet w przypadku krótkiej podróży służbowej, pracownik powinien legitymować się zaświadczeniem A1.
Na marginesie warto dodać, iż uzyskanie takiego zaświadczenia ma również znaczenie dla otrzymania z NZF tzw. karty EKUZ, umożliwiającej uzyskanie na koszt NFZ niezbędnych świadczeń zdrowotnych
w czasie naszego pobytu zagranicą. Składając wniosek o EKUZ wskazujemy cel podróży. Jeśli celem podróży jest wykonywanie pracy, to niezbędne do otrzymania EKUZ jest właśnie przedłożenie zaświadczenia A1.
Jeśli potrzebujecie Państwo konsultacji w zakresie prawa pracy, zachęcamy do kontaktu.
Chcesz wiedzieć więcej o naszym zespole?
