Zmiany w prawie pracy – co przyniósł 2024 rok i co czeka pracodawców w 2025?

Zmiany w prawie pracy w 2024 i 2025 roku mogą istotnie wpłynąć na pracodawców i pracowników, Wśród najważniejszych propozycji znajduje się jawność wynagrodzeń, nowe zasady dotyczące stażu pracy i umów cywilnoprawnych, a także regulacje BHP związane z temperaturą w miejscu pracy. Jednak wiele z nich to dopiero projektowane regulacje. Jakie przepisy mogą wejść w życie w 2025 roku i jak przygotować się na ich wdrożenie? Sprawdź kluczowe regulacje, które mogą zmienić prawo pracy w nadchodzących miesiącach.

Najważniejsze zmiany w prawie pracy w 2024 roku – nowe obowiązki i ulgi dla pracodawców

Zdecydowanie jednym z najgłośniejszych tematów ubiegłego roku była ustawa o ochronie sygnalistów, która wymusiła na przedsiębiorcach wdrożenie nowych procedur. Do 24 września 2024 roku pracodawcy musieli opracować procedury zgłaszania nieprawidłowości oraz stworzyć kanały zgłaszania naruszeń. Naruszenia, które mogą być zgłaszane w ramach tych procedur obejmują szeroki zakres działań – od przypadków korupcji i nieprawidłowości w zamówieniach publicznych, przez naruszenia dotyczące ochrony środowiska, bezpieczeństwa produktów czy transportu, aż po naruszenia dotyczące zdrowia publicznego, ochrony konsumentów i danych osobowych. Obowiązek ten dotyczy zarówno podmioty z sektora publicznego, jak i prywatnego, zatrudniającego co najmniej 50 osób. Wypełnienie tych obowiązków jest o tyle ważne, że ustawa o ochronie sygnalistów przewiduje dotkliwe konsekwencje prawne. Niewdrożenie wymaganych procedur ochrony sygnalistów może skutkować nałożeniem na pracodawcę nawet kary grzywny.

2024 rok przyniósł jednak przedsiębiorcom nie tylko dodatkowe obowiązki, pojawiły się bowiem także rozwiązania, które mogą ułatwić prowadzenie działalności. Jednym z nich są tzw. wakacje składkowe, czyli możliwość zwolnienia z opłacania składek ZUS na jeden wybrany miesiąc w roku. To rozwiązanie skierowane jest do przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, w tym także tych zatrudniających pracowników (pod warunkiem, że ich liczba nie przekracza 10 osób, z tym, że do limitu wliczani są nie tylko sami pracownicy, ale również wnioskujący przedsiębiorca, osoby współpracujące, czy zleceniobiorcy).

Ulga w postaci wakacji składkowych obejmuje składki na ubezpieczenia społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Co ważne wakacje składkowe, nie dotyczą składki zdrowotnej, którą przedsiębiorca nadal musi opłacać.

Co zmieni się w prawie pracy w 2025 roku?

W 2025 roku ustawodawca nie zwalnia tempa i wprowadza kolejne zmiany w zakresie prawa pracy, które będą miały istotny wpływ na funkcjonowanie pracodawców i pracowników. Część z nich obowiązuje już od 1 stycznia 2025 roku. To jednak nie koniec zmian – w ciągu roku planowane są kolejne nowe regulacje.

1. Nowe uprawnienia dla rodziców

 19 marca 2025 roku wejdzie w życie nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzająca nową instytucję – uzupełniający urlop macierzyński. Nowe przepisy pozwalają rodzicom wcześniaków i noworodków wymagających hospitalizacji na przedłużenie okresu opieki, dostosowując jego długość do czasu pobytu dziecka w szpitalu. Uprawnienie to będzie przysługiwało zarówno matce, jak i ojcu wychowującemu dziecko, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Pracownik musi złożyć wniosek o udzielenie takiego urlopu najpóźniej 21 dni przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego, zaś pracodawca zobowiązany jest do jego uwzględnienia.

Długość uzupełniającego urlopu zależy od tygodnia ciąży, w którym nastąpił poród, masy urodzeniowej dziecka oraz czasu jego pobytu w szpitalu. W przypadku urodzenia dziecka:

1. przed 28. tygodniem ciąży lub z masą urodzeniową nie większą niż 1000 g – tydzień urlopu za każdy tydzień hospitalizacji, maksymalnie do 15. tygodnia życia dziecka,
2. między 28. a 37. tygodniem ciąży i z masą urodzeniową powyżej 1000 g – tydzień urlopu za każdy tydzień hospitalizacji, maksymalnie do 8. tygodnia życia dziecka,
3. po ukończeniu 37. tygodnia ciąży, jeśli pobyt w szpitalu trwał co najmniej 2 kolejne dni, a pierwszy dzień hospitalizacji przypadał między 5. a 28. dniem życia – tydzień urlopu za każdy tydzień hospitalizacji, maksymalnie do 8. tygodnia życia dziecka.

2. Uproszczenie procedury zawierania układów zbiorowych pracy

W 2024 roku wznowiono prace nad nowelizacją ustawy o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych. Celem proponowanych zmian jest uproszczenie procedur zawierania i ewidencjonowania układów zbiorowych oraz zwiększenie dynamiki negocjacji między pracodawcami a związkami zawodowymi. Planowany termin przyjęcia ustawy przez Radę Ministrów określono na I kwartał 2025 roku. Kluczowe założenia projektu obejmują:

1. Określenie czasu obowiązywania układów zbiorowych - zakładowe układy zbiorowe pracy mają być zawierane na okres nie dłuższy niż 5 lat, a ponadzakładowe na maksymalnie 10 lat;
2. Uproszczenie procedury rejestracji - wprowadzenie Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy, prowadzonej elektronicznie przez ministra właściwego do spraw pracy;
3. Rozszerzenie zakresu przedmiotowego układów - nowe przepisy przewidują możliwość uwzględnienia w układach zbiorowych kwestii takich jak organizacja pracy, bezpieczeństwo i higiena pracy, przeciwdziałanie mobbingowi oraz tworzenie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;
4. Możliwość wsparcia mediatora w procesie rokowań –- wprowadzenie możliwości skorzystania ze wsparcia mediatora ma na celu ułatwienie stronom prowadzenia rokowań nad układem oraz zwiększenie skuteczności negocjacji.

3. Jawność wynagrodzeń

 Obecnie w Sejmie trwają również prace nad ustawą nowelizującą Kodeks pracy, która przewiduje wprowadzenie nowych regulacji dotyczących jawności wynagrodzeń. Zgodnie z procedowanym projektem ustawy, pracownicy mają zyskać prawo do uzyskania informacji na temat swojego wynagrodzenia w odniesieniu do średnich zarobków na takich samych lub równoważnych stanowiskach, z podziałem na płeć. Pracodawca będzie zobowiązany do udzielenia odpowiedzi na taki wniosek nie później niż w terminie 14 dni.

Nowe przepisy przewidują także obowiązek  publikowania w ofertach pracy widełek płacowych, co ma zapewnić większą transparentność wynagrodzeń i ograniczyć nierówności na rynku pracy. Pracodawcy zatrudniający co najmniej 50 osób będą dodatkowo zobowiązani do udostępnienia kryteriów ustalania poziomów wynagrodzenia i ich progresji. Istotnym elementem zmian jest również zakaz uniemożliwiania pracownikom ujawniania informacji o ich wynagrodzeniu.

4. Zmiany w zakresie mobbingu i dyskryminacji

W styczniu 2025 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przedstawiło projekt nowelizacji Kodeksu pracy, mający na celu uporządkowanie kwestii związanych z różnymi formami przemocy w miejscu pracy. Projekt zakłada uproszczenie definicji mobbingu, definiując go jako uporczywe nękanie pracownika. Nowe przepisy miałyby precyzować, że tego rodzaju zachowania mogą mieć charakter fizyczny, werbalny lub pozawerbalny. Dodatkowo, planowane jest wprowadzenie obowiązku dla pracodawców do określenia w regulaminie pracy zasad przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji oraz podwyższenie minimalnego progu zadośćuczynienia za doznane krzywdy. Obecnie projekt znajduje się na etapie konsultacji publicznych, a jego przyjęcie przez Radę Ministrów planowane jest na trzeci kwartał 2025 roku.

5. Nowe regulacje w systemie ubezpieczeń społecznych

 Do końca I kwartału 2025 roku, Rząd planuje również przyjąć projekt ustawy zmieniającej ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednym z kluczowych założeń projektu jest optymalizacja procedur orzeczniczych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Szczególnie istotne będą jednak zmiany dotyczące wykonywania pracy zarobkowej w trakcie przebywania na zwolnieniu lekarskim. Obecne brzmienie przepisów ustawy świadczeniach pieniężnych jest bezwzględne - jeżeli pracownik w okresie zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę zarobkową lub inną aktywność niezgodną z celem tego zwolnienia, traci prawo do zasiłku chorobowego za cały jego okres. Nowelizacja ma doprecyzować różnicę między pracą zarobkową a czynnościami incydentalnymi, czyli działaniami, które nie naruszają celu zwolnienia lekarskiego.

6. Nowe regulacje BHP dotyczące temperatury w miejscu pracy

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt nowelizacji rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, który obecnie jest na etapie opiniowania. Zmiany dotyczą przede wszystkim regulacji temperatury w pomieszczeniach pracy, co ma na celu zwiększenie komfortu i bezpieczeństwa pracowników. Zgodnie z projektem, pracodawcy będą zobowiązani do zapewnienia odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach pracy, dostosowanej do rodzaju wykonywanej pracy, tj.:

1. Nie więcej niż 28°C dla pracy biurowej oraz pracy o niskim i umiarkowanym tempie metabolizmu.
2. Maksymalnie 25°C dla prac o wysokim tempie metabolizmu.
3. Najwyżej 22°C dla pracy o bardzo wysokim tempie metabolizmu.

Projekt rozporządzenia budzi liczne pytania i wątpliwości, zwłaszcza w zakresie praktycznego stosowania nowych regulacji. Nie jest obecnie jasne, w jaki sposób pracodawca miałby chociażby określać tempo metabolizmu pracowników. Czy będzie to wymagało specjalistycznych badań, subiektywnej oceny stanowiska pracy, czy może określenia na podstawie rodzaju wykonywanych obowiązków?

7. Staż pracy a umowy cywilnoprawne

Staż pracy odgrywa kluczową rolę w ustalaniu praw pracowniczych, takie jak chociażby długość urlopu wypoczynkowego. Obecnie, do stażu pracy wliczane są okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, ale także ukończone etapy edukacji. Jednak dotychczas umowy cywilnoprawne, takie jak przede wszystkim umowy zlecenia, nie były uwzględniane do wymiaru stażu pracy. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego, na koniec czerwca 2024 roku w Polsce na podstawie umów zlecenia i pokrewnych pracowało 2431190 osób, stąd ograniczenie praw pracowniczych w przypadku takich umów stanowi bardzo istotny problem.

Projekt nowelizacji Kodeksu pracy przewiduje, że do stażu pracy wliczane będą m.in. okresy zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych oraz okresy prowadzenia pozarolniczej działalności. Wskazane okresy wynikać będą z zaświadczenia wydanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Choć projekt ustawy jest jeszcze na etapie prac legislacyjnych, to jeśli wejdzie w życie, będzie to jedna z największych zmian w prawie pracy w ostatnich latach. Wprowadzenie nowych zasad może oznaczać rewolucję dla milionów Polaków pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych, ale jednocześnie stanowić duże wyzwanie organizacyjne dla pracodawców.

Zmiany w prawie pracy 2025, podsumowanie.

 Rok 2024 przyniósł istotne zmiany w prawie pracy, w tym obowiązek wdrożenia procedur ochrony sygnalistów. W 2025 roku weszły w życie kolejne nowe przepisy, takie jak dodatkowy urlop macierzyński dla rodziców wcześniaków. Planowane są również zmiany w przepisach BHP dotyczące temperatury w miejscu pracy oraz nowe zasady wliczania umów cywilnoprawnych do stażu pracy oraz zaostrzenie regulacji dotyczących mobbingu i dyskryminacji. Różne z nich są na różnych etapie ścieżki legislacyjnej, niemniej warto monitorować postęp prac ustawodawcy. Na pewno będziemy to robić my.

Warto już teraz przygotować się na nadchodzące zmiany. Nasza Kancelaria służy pomocą we wdrażaniu nowych rozwiązań, aby przygotować Państwa na ich wejście w życie.