Ustawodawca stopniowo wiąże ręce firmom pożyczkowym, w tym przedsiębiorcom prowadzącym lombardy i działalność pożyczkową na uczciwych zasadach. Po obcięciu o połowę w tarczy 1.0. maksymalnych kosztów pozaodsetkowych kredytu, które głównie stanowią o dochodzie takich firm przy pożyczkach krótkoterminowych, przyszedł czas na przepisy karne w ramach tarczy 3.0.
Ustawa z dnia 14 maja 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (tzw. tarcza 3.0) wprowadziła zmianę w art. 304 kodeksu karnego, dodając do niego dwa paragrafy penalizujące żądanie nadmiernych kosztów udzielania kredytu.
Art. 304 Kodeksu karnego
§ 1. Kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto, w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie takiego świadczenia z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty kosztów innych niż odsetki w kwocie co najmniej dwukrotnie przekraczającej maksymalną wysokość tych kosztów określoną w ustawie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Tej samej karze podlega, kto, w związku z udzieleniem osobie fizycznej świadczenia pieniężnego wynikającego z umowy pożyczki, kredytu lub innej umowy, której przedmiotem jest udzielenie świadczenia pieniężnego z obowiązkiem jego zwrotu, niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby, żąda od niej zapłaty odsetek w wysokości co najmniej dwukrotnie przekraczającej stopę odsetek maksymalnych lub odsetek maksymalnych za opóźnienie, określonych w ustawie.
Po pierwsze, zgodnie z art. 76 tarczy 3.0 ta zmiana kodeksu wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 30 maja 2020 roku. Do tego czasu zachowanie objęte tym przepisem nie jest penalizowane. Nawet po wejściu w życie tego przepisu nie będą karalne czyny nim objęte, ale popełnione przed 30 maja 2020 roku, zgodnie z podstawowym warunkiem, że odpowiedzialności karnej podlega sprawca czynu zabronionego pod groźną kary przez ustawę w czasie jego popełnienia.
§ 2 dotyczy żądania zapłaty kosztów innych niż odsetki, których maksymalna wysokość została określona m.in. w ustawie o kredycie konsumenckim, a jeszcze bardziej została ograniczona w pierwszej tarczy antykryzysowej.§ 3 natomiast odnosi się do żądania odsetek lub odsetek za opóźnienie, których maksymalne wartości reguluje Kodeks cywilny. Oba przepisy obejmują swoim zakresem żądanie zapłaty co najmniej dwukrotności maksymalnych wartości.
Czynnością sprawczą jest żądanie zapłaty. Zatem karalne nie jest samo zawarcie umowy przewidującej takie koszty. Można zatem założy sytuację, kiedy umowa będzie przewidywać koszty dwukrotnie przewyższające koszty maksymalne, a dłużnik dobrowolnie je zapłaci bez żadnego żądania, wówczas nie popełniono czynu zabronionego. Żądanie zapłaty może mieć natomiast miejsce w przypadku żądania w formie rozmowy, korespondencji, ponaglenia (czynności faktyczne) albo czynności prawnej czy procesowej, jak np. wytoczenie powództwa.
Wydaje się, że odpowiedzialności karnej podlegać będzie każdy kto będzie żądać zapłaty, a zatem każdy kto takie żądanie wystosuje. Może to być więc uprawniony do reprezentacji członek zarządu firmy pożyczkowej wytaczający powództwo, wysyłający ponaglenie pracownik itp. Oczywiście, jeżeli np. pracownik działa na wyraźne polecenie swojego przełożonego to mamy do czynienia ze współsprawstwem poleceniowym przełożonego, który wykorzystując uzależnienie od siebie innej osoby (także służbowe) poleca jej wykonanie takiego czynu.
Należy pamiętać, iż karalne będzie tylko żądanie zapłaty jedynie w stosunku do konsumenta, który zawarł taką umowę. Żądanie zapłaty takich kosztów w stosunku do osoby, która zawarła umowę pożyczki w związku z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą lub zawodową, pozostanie neutralne z karnoprawnego punktu widzenia.
W tarczy 3.0 wskazano ponadto, iż przepis art. 304 § 2 i 3 stosuje się do czynów popełnionych po wejściu w życie ustawy, nawet jeśli żądanie zapłaty dotyczy kosztów i odsetek ustalonych w umowie zawartej przed 30 maja 2020 roku, jeżeli wysokość tych kosztów przekraczała poziom dozwolony w dniu wejścia w życie tarczy 1.0., wprowadzającej ograniczenia maksymalnych kosztów pozaodsetkowych.
Przykład:
Pożyczka 500 zł udzielona na 60 dni.
Zgodnie ze wzorem wprowadzonym w tarczy MPKK wynoszą w zaokrągleniu 77,47 zł. Dwukrotność MPKK to 154,94 zł.
a. W umowie koszty pozaodsetkowe ustalone na 150 zł.
Zatem koszty z umowy nie przekraczają dwukrotności MPKK, więc na gruncie kodeksu karnego jest to neutralne.b. W umowie koszty pozaodsetkowe ustalone na 200 zł.
Zatem koszty z umowy przekraczają dwukrotność MPKK. Samo ustalenie takich kosztów nie jest karalne. Czyn zostanie popełniony, gdy np. pracownik firmy pożyczkowej wyśle maila z ponagleniem zwrotu pożyczki wraz z tymi kosztami.
Nasza Kancelaria adwokacka w Katowicach Achtelik Siwka i Wspólnicy Adwokaci i Radcy Prawni sp.p. zapewnia stałą pomoc i wsparcie w toku obsługi prawnej i pomocy przedsiębiorcom, naszym Klientom, na codzień jak i w dobie pandemii.
Chcesz wiedzieć więcej o naszym zespole?
