Bezskuteczna egzekucja wierzytelności z majątku osób prawnych bądź innych podmiotów, takich jak stowarzyszenia czy fundacje, stawia często wierzycieli przed pytaniem o podstawę prawną domagania się zapłaty od członków zarządu tych podmiotów. O ile w stosunku do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podstawę taką może stanowić art. 299 Kodeksu spółek handlowych, o tyle analogiczna regulacja nie została przewidziana w przypadku spółek akcyjnych, fundacji czy stowarzyszeń. Czy więc nie ma szans na pociągnięcie do odpowiedzialności członka zarządu w spółce akcyjnej, w fundacji albo stowarzyszeniu? Zapoznaj się w tym wpisem.
Dowiedz się więcej » odpowiedzialność członka zarządu w spółce z o.o.
Z pomocą przychodzi w takim przypadku art. 21 Ustawy prawo upadłościowe, zgodnie z którym zarząd ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie określonym w ust. 1 lub 2a [tj. 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości]. Tzw. „przepisy covidowe”, wydłużające termin na złożenie wniosku o upadłość, w praktyce znacznie ograniczyły możliwość korzystania z ww. regulacji jako podstawy dochodzenia roszczeń od członków zarządu niewypłacalnych wierzycieli. Odpowiedzialność członka zarządu w spółce akcyjnej, fundacji lub stowarzyszeniu może być oparta w takim wypadku na reżimie odpowiedzialności deliktowej, tj. art. 415 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym osoba, która wyrządziła ze swojej winy szkodę, zobowiązana jest do jej naprawienia.
Jako okoliczności umożliwiające zastosowanie powołanego przepisu należy wskazać:
a) bezprawności zachowania członka zarządu, której należy upatrywać zarówno w naruszeniu zasad współżycia społecznego, jak i w sprzeczności z normą prawa,
b) winę członka zarządu,
c) szkodę w postaci nieotrzymania przedmiotu świadczenia,
d) istnienie związku przyczynowego.
Spis treści.
W praktyce największą trudność może stanowić właśnie wykazanie określonego zachowania członka zarządu spółki akcyjnej, fundacji czy też stowarzyszenia oraz związku przyczynowego między tym zachowaniem, a poniesioną szkodą. Oczywiście czasem zawinione zachowanie może przybrać charakter ewidentny i polegać m.in. na tworzeniu nowych osób prawnych, wyzbywaniu się majątku, dokonywaniu transakcji gospodarczych nie mających ekonomicznego uzasadnienia, jednakże z perspektywy wierzyciela niestety takie przypadki nie stanowią większości. Najczęściej więc, jako postać zawinionego zachowania, którego skutkiem było wyrządzenie szkody, wskazuje się błędy w zarządzaniu danym podmiotem w ramach realizacji umowy. Dochodzenie roszczeń w takim przypadku może być ułatwione jeśli dany członek zarządu miał faktyczną wiedzę, a także był odpowiedzialny (osobiście) za realizację danej umowy, a tym samym miał pełną świadomość ujawnionych trudności czy nieprawidłowości oraz miał możliwość przedsięwzięcia określonych działań, które skutkowałyby ich wyeliminowaniu.
Za przykład może tu posłużyć sytuacja, w której podmiot reprezentowany przez np. członka zarządu spółki akcyjnej przyjmuje na siebie realizację umowy obejmującą świadczenie niepieniężne, której jednak nie jest w stanie ukończyć z uwagi na deficyty kadrowe i kompetencyjne. W następstwie dochodzi często do zakończenia współpracy, a przedmiot umowy pozostaje nieukończony. Zleceniodawca – wierzyciel, może być w takim przypadku zmuszony do powierzenia dalszej realizacji podmiotowi trzeciemu, ponosząc z tego tytuły określone koszty, jak też i często ponosi inne wydatki, związane z zakończeniem współpracy. W takim przypadku należałoby by przyjąć, że członek zarządu miał możliwość zapobieżenia powyższemu poprzez podjęcie takich działań jak np. zaangażowanie dodatkowych pracowników, zwiększenie zasobów kadrowych, skoro miał wiedzę o występujących nieprawidłowościach. Tym samym, jego zachowanie może być poczytywane za zawinione działanie, na skutek którego doszło do wyrządzenia szkody wierzycielowi.
Jako bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane przez przepisy prawne obowiązujące w Polsce, bez względu na ich źródła. Za bezprawne uznaje się także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo dobrymi obyczajami, a więc normami moralnymi powszechnie akceptowanymi w całym społeczeństwie lub grupie społecznej, nakazującymi lub zakazującymi określonego zachowania, mimo iż nie jest ono nakazane lub zakazane normą prawną. Jeśli więc członkowie zarządu spółki akcyjnej, fundacji czy stowarzyszenia zaciągają zobowiązania i zobowiązują się do należytego zrealizowania umowy, mimo że już w chwili jej zawierania powinni byli mieć świadomość, że zadanie, którego się podejmują, przekracza ich kompetencje, to działanie takie należy uznać za bezprawne.
Podobnie za bezprawny należy uznać brak przedsięwzięcia, w toku realizacji umowy, przez zarząd spółki, fundacji, stowarzyszenia czynności, które skutkowałyby faktycznym postępem w realizacji prac oraz miałyby doprowadzić do należytego zrealizowania umowy. Często członkowie zarządu sami deklarują wolę zaangażowania dodatkowego personelu celem zapewnienia postępu prac, czego jednak ostatecznie nie czynią.
Również za bezprawne należy uznać składanie oświadczeń i deklaracji o zamiarze kontynuacji umowy, weryfikacji nieprawidłowości i zamiaru ukończenia umowy w ustalonym terminie w momencie, gdy członkowie zarządu mają wiedzę, że przykładowo zostanie przez nich złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy/złożą wniosek o upadłość lub w inny sposób zniweczą byt prawny umowy.
Do członków zarządu spółki akcyjnej, fundacji, stowarzyszenia jednocześnie, jako osób które mogą dysponować specjalistyczną wiedzą w zakresie realizacji danej umowy, należy stosować miernik podwyższonej staranności, jeśli mają oni merytoryczną zdolność do oceny faktycznej możliwości realizacji zaciągniętych zobowiązań, a następnie podjęcia właściwych środków zaradczych, celem prawidłowej realizacji zobowiązania, czego jednak nie czynią. Dotyczy to także i świadczeń pieniężnych, a więc przypadków, gdy członek zarządu zawierając umowę ma świadomość, że reprezentowany przez niego podmiot nie będzie w stanie uregulować zapłaty na rzecz wierzyciela. Powyższe działania mogą zatem pozostawać bezprawne w odniesieniu do norm zasad współżycia społecznego oraz norm obyczajowych, tj. zasady uczciwego obrotu, zasady uczciwości oraz lojalności i zasady dotrzymywania umów.
Decydując się na dochodzenie roszczeń wobec członków zarządu spółki akcyjnej, fundacji lub np. stowarzyszenia należy pamiętać o tym, że taki proces nie będzie należał do łatwych.
Ważne przy tym jest to, aby powód prawidłowo określił w pozwie, co wchodzi w zakres szkody poniesionej przez niego szkody. Nienależyte wykonanie umowy, obejmujące obowiązek realizacji świadczenia niepieniężnego (wykonania dzieła/usługi) skutkuje bowiem szkodą, związaną z następstwem tego, że wierzyciel nie otrzymał swojego świadczenia niepieniężnego. Jeśli natomiast na skutek powyższego ten sam wierzyciel obciąży dłużnika np. karą umowną, to brak możliwości zapłaty tej kary (z uwagi na brak środków finansowych), niekoniecznie już będzie stanowić bezpośrednie następstwo nienależytego wykonania umowy. Każdorazowo więc szczególnej uważności wymaga ustalenie, które roszczenia stanowią następstwo działań bądź zaniechań członków zarządu np. spółki akcyjnej; może się bowiem okazać, że różne działania wywołały różne skutki i konieczne będzie w takim przypadku skumulowanie i ustalenie następstw dla kilku stanów faktycznych.
Chcesz wiedzieć więcej o naszym zespole?
