Obowiązujące przepisy w różny sposób regulują zasady rękojmi za wady fizyczne i prawne rzeczy sprzedanej w umowach zawieranych w relacji przedsiębiorca-konsument (B2C) oraz pomiędzy przedsiębiorcami (B2B). Konsumentowi, jako słabszej stronie umowy, został przyznany szereg uprawnień mających status norm bezwzględnie obowiązujących. Oznacza to tyle, że stosowanie tychże norm nie może zostać w żaden sposób ograniczone bądź wyłączone przez sprzedawcę. Inaczej sytuacja kształtuje się w tzw. obrocie profesjonalnym między przedsiębiorcami, gdzie ustawodawca pozostawił w zasadzie nieograniczoną możliwość modyfikacji odpowiedzialności z tytułu rękojmi, włącznie z jej wyłączeniem. Zachęcamy do zapoznania się z wpisem o wyłączeniu rękojmi dla przedsiębiorców.
Korzystanie z uprawnienia do wyłączenia rękojmi wobec przedsiębiorcy-kupującego stało się zasadą w szczególności przy zawieraniu umów na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa. Czy takie uregulowanie odpowiedzialności z tytułu rękojmi w relacji B2B będzie zniechęcać potencjalnych kontrahentów do nawiązywania współpracy? To już kwestia ocenna. Natomiast pytanie zasadnicze brzmi, czy w przypadku wyłączenia odpowiedzialności z tytułu rękojmi przedsiębiorcy-kupującemu przysługują w takiej sytuacji jakikolwiek środek ochrony w sporze z innym przedsiębiorcą?
Oczywiście, jeżeli sprzedawca udziela gwarancji (lub gwarancji tej udzielił producent, importer bądź dystrybutor), najbardziej celowym będzie skorzystanie z uprawnień przewidzianych w oświadczeniu gwarancyjnym, w zakresie i na zasadach tam wskazanych.
Jeżeli natomiast gwarancja nie została udzielona, wówczas należy sięgnąć do innych rozwiązań ustawowych. Kodeks cywilny przewiduje bezskuteczność wyłączenia odpowiedzialności za wady rzeczy sprzedanej, jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym (art. 558 § 2 Kodeksu cywilnego). Będzie to zatem taka sytuacja, gdy sprzedający wiedząc o wadzie, podstępnie wprowadził kupującego w błąd, że rzecz tej wady nie posiada. Podkreślić należy, że niepoinformowanie kupującego o wadzie nie jest równoznaczne z jej zatajeniem. Brak informacji o wadzie ze strony sprzedawcy może wynikać bowiem z wielu przyczyn, np. błędnego przeświadczenia, że kupujący o wadzie wie, lub z pośpiechu spowodowanego wysoką dynamiką sprzedaży. Niepowiadomienie o wadzie będzie miało charakter podstępny, jeżeli sprzedawca świadomie nie przekaże informacji o wadzie. Chociażby dlatego, że może to wpłynąć na niekorzystną decyzję kupującego co do zawarcia umowy lub na wysokość ceny sprzedaży, jaką kupujący będzie skłonny zapłacić. Działanie to wymaga umyślności.
Przykładem może być przekręcenie licznika w sprzedawanym samochodzie, zamaskowanie wady lub udzielenie zapewnienia, że rzecz jest wolna od wad. Oczywiście, aby kupujący mógł powoływać się na zatajenie, będzie musiał najpierw udowodnić, że sprzedawca o wadzie wiedział. Wówczas odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi będzie kształtować się na zasadach ogólnych.
Drugim rozwiązaniem jest zastosowanie reżimu odpowiedzialności kontraktowej wynikającej z nienależytego wykonania zobowiązania. W porównaniu do rękojmi różni się ona tym, że sprzedawca nie będzie odpowiadał bezpośrednio za wadę rzeczy. Odpowie za szkodę, jaką kupujący poniósł na skutek nienależytego wykonania zobowiązania polegającego na wydaniu kupującemu rzeczy wadliwej. Niemniej, na tej podstawie kupujący będzie mógł uzyskać wyłącznie odszkodowanie. Stanowi ono jedynie „wyrównanie” uszczerbku, jaki poniósł w związku z nienależytym wykonaniem zobowiązania, nie zaś uzyskaniem pełnowartościowej rzeczy, która była przedmiotem umowy między stronami. Najczęściej będzie to oznaczać zapłatę różnicy pomiędzy uiszczoną ceną a wartością wadliwej rzeczy.
Powyższe zasady będą się również odnosić do uprawnień z tytułu rękojmi przy sprzedaży nieruchomości czy samochodów (także tych z rynku wtórnego). Wady nieruchomości czy pojazdu, chociażby były bardzo dokładnie zweryfikowane przed zakupem, najczęściej ujawniają się dopiero po dłuższym czasie. Dlatego, w przypadku sprzedaży nieruchomości ustawodawca zakreślił termin odpowiedzialności sprzedającego z tytułu rękojmi na pięć lat od chwili wydania rzeczy kupującemu. Nie dotyczy to jednak wad lub usterek, o których kupujący został poinformowany przed zakupem. Natomiast, jeżeli sprzedający podstępnie zatai wadę nieruchomości lub pojazdu, wyłączenie odpowiedzialności będzie bezskuteczne.
Oczywiście w teorii, rozwiązanie dotyczące wyłączenia rękojmi wydaje się proste. Niemniej w praktyce spotykamy się z różnymi zapisami w umowie, które są zapisami błędnymi. Dlatego poniżej przykłady zapisów o wyłączeniu rękojmi, jakie można zamieścić w umowie. Oczywiście nie zawsze dany zapis będzie zapisem wystarczającym – wszystko zależy od okoliczności stanu faktycznego.
Przykładowy zapis o wyłączeniu rękojmi w umowie, może brzmieć np. tak:
„Strony mając na uwadze, że samochód jest rzeczą używaną, zgodnie postanawiają w całości wyłączyć rękojmię za wady rzeczy sprzedanej.”
lub na przykład:
„W związku z faktem, że pojazd jest pojazdem po kolizji, o czym kupujący został poinformowany wraz z udostępnieniem mu pełnej historii dokonanej naprawy, strony zgodnie postanawiają wyłączyć rękojmie za wady rzeczy sprzedanej.”
Pamiętajmy jednak, że wyłączenie rękojmi będzie bezskuteczne, jeżeli sprzedawca podstępnie zataił wadę przed kupującym, a także – co do zasady – gdy kupującym będzie konsument.
Jeśli jesteśmy kupującym, pamiętajmy że zamieszczenie przez sprzedającego w umowie sprzedaży klauzuli całkowicie wyłączającej odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi, zwłaszcza przy sprzedaży nieruchomości lub samochodu, powinno skłaniać kupującego do solidnego i dokładnego zweryfikowania stanu sprzedawanej rzeczy.
Podsumowując, przedsiębiorca-kupujący, wobec którego w relacji B2B została wyłączona rękojmia za wady rzeczy sprzedanej, a który stwierdził, iż zakupiona rzecz ma wady, będzie mógł skorzystać z uprawnień określonych w oświadczeniu gwarancyjnym, jeżeli takie zostało złożone. Jeżeli jednak gwarancja nie została udzielona, kupujący będzie mógł bronić swych praw na dwa sposoby. Pierwszy - wykazując, że sprzedawca w sposób umyślny zataił przed nim wadę rzeczy. Drugi - żądając naprawienia szkody w reżimie odpowiedzialności kontraktowej.
Jeśli poszukujecie Państwo rozwiązania dotyczącego rękojmi za wady rzeczy sprzedanej oraz gdy interesuje Państwa Kancelaria Katowice - zachęcamy do kontaktu. Achtelik Siwka i Wspólnicy to zespół doświadczonych adwokatów i radców prawnych. Świadczymy pomoc w zakresie obsługi prawnej firm Katowice, a także w zakresie indywidulanie świadczonych porad prawnych.
